Là Giám đốc Trung tâm Máu Quốc gia thuộc Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương (NIHBT) tại Việt Nam, Bác sĩ Trần Ngọc Quế có kinh nghiệm chuyên sâu về quản lý nguồn cung cấp và truyền máu trong nước. Trong phần đầu tiên của loạt bài Hỏi & Đáp gồm hai phần này, Bác sĩ Quế chia sẻ cái nhìn tổng quan về những gì NIHBT thực hiện và cách hỗ trợ cải thiện đáng kể nguồn cung cấp máu của Việt Nam trong vài thập kỷ qua. 

NIHBT là đơn vị nào và Viện có cấu trúc như thế nào? 

Trong nhiều năm, NIHBT luôn đi đầu trong lĩnh vực huyết học và truyền máu tại Việt Nam. Ngoài điều trị các bệnh về máu, đây còn là trung tâm máu lớn nhất Việt Nam, đồng thời là nơi cung cấp dịch vụ xét nghiệm máu cao cấp nhất. 

NIHBT cũng đóng vai trò là cố vấn cho Bộ Y tế trong việc ban hành các chính sách về vận động hiến máu, các vấn đề hoạt động, quy trình chuyên môn và các vấn đề khác liên quan đến hiến máu, xét nghiệm và an toàn truyền máu. 

Viện chúng tôi được thành lập vào năm 1984, tiền thân là đơn vị trực thuộc Bệnh viện Bạch Mai (Bệnh viện đa khoa hàng đầu tại Hà Nội). Năm 2004, viện được tách ra hoạt động như một đơn vị độc lập trực thuộc Bộ Y tế. Viện bao gồm cả bộ phận Huyết học và Truyền máu. 

Là một phần của viện, các hoạt động chính của Trung tâm Máu Quốc gia bao gồm tiếp nhận, xét nghiệm và sàng lọc máu và cung cấp cho các bệnh viện. Các trung tâm máu và cơ sở truyền máu khác cũng sẽ gửi mẫu đến đây để làm các xét nghiệm chuyên sâu hơn, đặc biệt là xét nghiệm NAT, bao gồm sàng lọc HIV, HBV / HCV và bất kỳ mẫu nào có phát hiện bất thường.

Tình trạng cung cấp máu của Việt Nam như thế nào khi ông khởi đầu sự nghiệp vào những năm 1990? 

Tôi gắn bó với công việc truyền máu từ thời sinh viên, khi đang theo học ngành Y tại Đại học Y Hà Nội từ năm 1990 đến năm 1996. Cuối năm thứ ba, tôi may mắn gặp được Giáo Sư Đỗ Trung Phấn, Giám đốc NIHBT, người cần sinh viên y khoa làm những tình nguyện viên đầu tiên trong các chiến dịch hiến máu. 

Khi đó, Giáo sư Phấn nói rằng chúng ta đang thiếu máu dự trữ trầm trọng ở Việt Nam. Năm 1993, lượng máu dự trữ được hiến tặng bằng một phần mười quy mô hiện tại – hơn 100.000 đơn vị máu mỗi năm trên toàn quốc, so với 1,4 triệu đơn vị máu hiện nay. Hơn nữa, 90% lượng máu là từ những người được trả tiền để hiến máu trong khi chỉ có 10% là những người hiến máu tình nguyện. Tình trạng khan hiếm máu khắp nơi và hầu hết những người hiến máu đều phải bán máu của mình để kiếm sống, vì vậy đây được coi là điều mà chỉ những người ở dưới đáy xã hội mới làm được. 

Để thay đổi điều này, Giáo sư Phấn và các sinh viên y khoa đã quyết định vận động hiến máu tại các trường đại học. Họ tuyển sinh viên tham gia hiến máu và tham gia các chiến dịch hiến máu để lan tỏa nhận thức. Hoạt động này thực chất là một cuộc vận động hiến máu, nhưng do sự kỳ thị của xã hội đối với việc hiến máu nên ban đầu chúng tôi không dám gọi là như vậy. 

Số lượng hiến máu đã tăng lên như thế nào theo thời gian? 

Trở lại năm 2004, Trung tâm Máu Quốc gia ban đầu tiếp nhận khoảng 20.000 đến 30.000 đơn vị máu mỗi năm. Đến năm 2008, chúng tôi đã đạt 90.000 đơn vị máu và ngày nay, chúng tôi nhận được trung bình 350.000 đến 370.000 đơn vị máu toàn phần và khoảng 35.000 đơn vị tiểu cầu ngưng kết mỗi năm. Ngoài nhận máu tại Hà Nội, chúng tôi còn nhận máu tại 12 tỉnh thành lân cận. 

Chúng tôi hiện đang tập trung rất nhiều vào việc khuyến khích hiến máu từ nhân viên trong các cơ quan nhà nước và người dân sống ở các thành phố lớn. Năm 2018 trở về trước, 80% lượng máu là sinh viên và thanh niên, nhưng hiện nay nhóm này chỉ chiếm khoảng 20-30%. Ngày nay, chúng tôi quản lý hơn 2,2 triệu người hiến máu. Chúng tôi cũng đã tăng số lượng hiến theo thời gian – năm 2021, tỷ lệ hiến 350 mL máu chiếm 77,2%, trong khi số lượng hiến 250 mL cao hơn những năm trước. 

Bạn đang làm việc như thế nào để tiếp tục xây dựng nguồn cung cấp máu ngày hôm nay? 

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới và Hiệp hội Truyền máu Quốc tế, người hiến máu tình nguyện thường xuyên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì nguồn máu dự trữ an toàn và chất lượng nhất cho quốc gia. Để đạt được mục tiêu này, Trung tâm Máu Quốc gia khởi xướng và tổ chức các chương trình, sự kiện vận động nhằm tạo nguồn người hiến máu ổn định, chất lượng cao và hiệu quả. 

Để bắt đầu, chúng tôi cố gắng nâng cao nhận thức rằng hiến máu không có hại và nên tự nguyện để giúp đỡ người khác. Một khi ai đó quyết định hiến máu, điều quan trọng là phải khuyến khích họ hiến máu nhiều lần. Bằng cách tổ chức các chương trình phù hợp và thuận tiện, người hiến cảm thấy thoải mái, khỏe mạnh và vinh dự để họ có thể quay lại hiến máu lần sau. 

Chúng tôi hiện có bộ phận Quan hệ công chúng với gần 20 nhân viên để đảm bảo rằng tất cả những người hiến máu đều được chăm sóc chu đáo, bao gồm thư cảm ơn và tin nhắn chúc mừng vào ngày sinh nhật, ngày lễ và những ngày đặc biệt để giữ liên lạc với họ, vì vậy khi chúng tôi cần máu, chúng tôi có thể liên hệ với họ qua điện thoại, email và mạng xã hội. Mục đích của chúng tôi là khuyến khích mọi người hiến máu hai lần một năm. 

Chúng tôi cũng cung cấp các dịch vụ giúp người hiến tặng theo dõi sức khỏe của họ, bao gồm các xét nghiệm chẩn đoán và thông tin để đảm bảo rằng kết quả được giải thích cho họ và câu hỏi của họ được trả lời. Ví dụ, hiện nay chúng tôi cung cấp gói xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe của người hiến máu sáu tháng một lần. Đây cũng là một trong những hoạt động nhằm giữ chân người hiến máu và đưa họ trở thành những người hiến máu thường xuyên.

Đây là phần đầu tiên trong loạt bài hỏi đáp gồm hai phần với Bác sĩ Trần Ngọc Quế, Giám đốc Trung tâm Máu Quốc gia thuộc Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương (NIHBT) tại Hà Nội, Việt Nam. Phần thứ hai, khám phá cách NIHBT ứng phó với đại dịch COVID, vui lòng xem tại đây.